مهارت آموزی (Skill Training) به همراه ۱۸ سرفصل مهارت آموزی
مهارت، یک توانایی است که ما برای رسیدن به نتیجهای که از قبل تعیین شده تلاش زیادی میکنیم. مهارت الزاما ذاتی نیست، بلکه اکتسابی است پس برای دستیابی به آن به آموزش خاصی نیاز داریم که به آن مهارت آموزی میگویند. مهارتها شامل ۲ دسته هستند؛ مهارتهای حوزه عمومی مانند مدیریت زمان، کار گروهی، رهبری و مهارتهای حوزه تخصصی مانند مهارتهای فنی و حرفهای خاص هر شغل.
مهارت آموزی نقش مهمی در رونق اشتغال و کارآفرینی دارد، به همین علت سازمان فنیوحرفهای کشور فصلنامه مهارت آموزی را در زمینههای مختلف، برای بهبود مهارت آموزی و ارتقا جایگاه علمی و پژوهشی کشور منتشر میکند.
سرفصلهای عنوان شده در این مطلب عبارتاند از:
- تعریف مهارت
- مهارت فردی
- مهارت آموزی چیست؟
- ۱۸ سرفصل مهارت آموزی
- اهمیت مهارت آموزی
- مهارت آموزی در مدرسه
- مهارت آموزی سربازان
- مهارت آموزی در محیط کار واقعی
- انواع مهارت یادگیری
تعریف مهارت
مهارتها در شغلها و حرفههای مختلف متفاوتاند، پس نمیتوان برای آنها تعریف واحدی در نظر گرفت؛ اما یک روانشناس به نام ای.آر.گاترى (Edwin Ray Guthrie) مهارت را به گونهای تعریف کرده است که همه مشخصههای مهم آن را شامل میشود. طبق این تعریف، مهارت قابلیتی است که با اطمینان معین و صرف حداقل انرژی یا زمان کاری به نتیجه برسد.
نکاتی که از این تعریف برداشت میکنیم: اول اینکه کار باید به هدف مورد نظر خود برسد؛ برای مثال اگر یک پاس گل به فوتبالیست رسید، او باید با مهارت خود آن را به گل تبدیل کند و گل زدن همان هدف نهایی این پاس است. نکته دوم، ماهر بودن یعنی اجراکننده با اطمینان قبلی به هدف برسد. برای مثال اگر فوتبالیست بیشتر پاسهای گل را به گل تبدیل کرده است، مهارت دارد ولی اگر فقط یک یا دو بار بر حسب شانس این کار را کرده است، دارای مهارت نیست. نکته سوم، انجام دادن مهارت با کمترین میزان انرژی است. وقتی یک کار را با کمترین میزان انرژی و ماهرانه انجام میدهیم؛ میزان انرژی فیزیولوژیک، روانی و ذهنی کاهش مییابد. نکته چهارم، انجام دادن مهارت در کمترین زمان. در صورتی که اجراکننده برای انجام مهارت از حداقل زمان استفاده کند؛ با سرعت بالا به نتایج مطلوب خود میرسد.
به صورت کلی مهارت، مجموعهای از اطلاعات، قابلیتها، صلاحیت و تواناییهای (ذاتی و اکتسابی) آگاهانه و هدفمند برای انجام دادن آسان، سریع، دقیق و مطلوب یک کارحرفهای است که با تسلط کامل، اطمینان و صرف کمترین میزان انرژی و زمان به نتیجه مطلوب برسد. مهارت یعنی توانایی پیادهسازی دقیق و آسان علم و دانش در عمل.
مهارت فردی
به نظر شما مهارت فردی چیست؟ طبق تعریف، مهارت فردی انجام دادن کارهایی که به خوبی، آسانی و به بهترین شکل ممکن انجام میدهیم. مهارتهای فردی قابل آموزش هستند و هر فرد به دلخواه خود آنها را میآموزد. مهارتهای فردی فقط مهارتهای موجود برای راهاندازی کسبوکار نیست، بلکه مهارتهای اجتماعی و مهارتهای زندگی را نیز شامل میشود. همه افراد به بهبود مهارتهای فردی خود نیاز دارند. با استفاده از مهارتهای فردی، میتوان سایر مهارتها را نیز بهبود و توسعه داد؛ برای مثال یکی از مهارتهای فردی لازم، خودآگاهی است که برای رشد همهجانبه شخص ضروری است. همچنین یادگیری و ارتقا مهارتهای فردی، احساس اعتمادبهنفس، انگیزه و موفقیت به فرد میدهد.
مهارت آموزی چیست
مهارت آموزی یا Skill Training به معنای فعالیتهای آموزشی برای فراگیری تخصصها است. مهارت آموزی، عادت دادن افراد به انجام دادن کارها از طریق تمرین، تکرار، کارورزی و بهدست آوردن شناخت و آگاهی از طریق عمل است؛ که فرد را برای شغل جدید حاضر میکند. این تواناییها ممکن است فقط برای کسبوکار نباشند؛ اما با بهدست آوردن آنها فرد مسیر درست زندگی خود را پیدا کند.
مهارت آموزی میتواند شامل ایجاد روابط بین فردی مناسب، انجام فعالیتهای اجتماعی و تصمیمگیری صحیح باشد؛ همچنین به ارتقا سطح سلامت رفتاری جامعه کمک میکند و به عنوان یک ابزار، در جهت پیشگیری از آسیبهای روانی و اجتماعی استفاده میشود. هدف اصلی مهارت آموزی این است که فرد را توانمندتر کند.
۱۸ سرفصل مهارت آموزی
مهارت آموزی نقش مهمی در توسعه فردی و پیشرفت کشور دارد. ۱۸ مورد از شناختهشدهترین مهارتها عبارتاند از: جوشکاری، خیاطی، برنامهنویسی، عروسکسازی، سفالگری، نویسندگی، نقاشی، خوانندگی، نوازندگی، بازیگری، گویندگی، بازاریابی، رانندگی، آشپزی، شیرینیپزی، مدیریت، سفرهآرایی، آرایشگری.
اهمیت مهارت آموزی
امروزه با افزایش تعداد دانشگاههای غیردولتی در کشور و عدم آموزشهای درست به دانشجویان، بسیاری از آنها بیکار هستند و نمیتوانند در رشتهای که تحصیل کردهاند، فعالیت کنند. متاسفانه نظام آموزشی کشور بهصورت سنتی است؛ به گونهای که آموزگار بهصورت تئوری درس میدهد و دانشآموزان یا دانشجویان مهارتهای عملی برای چیزی که یاد میگیرند را ندارند. در صورت آموزش مهارتهای عملی در همه رشتهها، افراد سریعتر وارد بازار کار میشوند و شغل مورد نظر خود را پیدا میکنند. مهارت آموزی باعث کسب مهارتهای عملی لازم در راستای علم و دانش فراگرفته شده افراد میشود؛ پس آنها را در رسیدن به اهداف خود یاری میکند و باعث رونق شغلی، اقتصادی و توسعه منابع انسانی کشور میشود.
هدف از این آموزشها افزایش دانش، مهارت، قدرت درک و انجام مطلوب کارها است؛ از سازمانها انتظار میرود با ارائه آزمونهای مهارتی برای توسعه اشتغال و رفع بیکاری تلاش بیشتری کنند. به همین علت اولویت مهم در سرمایهگذاریهای آموزشی، توسعه آموزشهای مهارتمحور است و از سوی نهادهای بینالمللی مثل یونسکو، یونیواک و بانک جهانی به عنوان یک استراتژی مهم در کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شده است. در کشورهای توسعه یافته، دانشآموزان پس از فارغالتحصیلی علاوه بر مدرک مهارتهای لازم در رشته تحصیلی خود را دارند. در ادامه مطلب با اهمیت مهارت آموزی در مدرسه، سربازی و محیط کار واقعی بیشتر آشنا میشویم.
مهارت آموزی در مدرسه
آموختن مهارتهای عملی به دانشآموزان از بالا بودن نمره و معدل مهمتر است؛ زیرا آموزش سطحی به دانشآموزان، نمیتواند آنها را برای رسیدن به آینده شغلی مورد نظر آماده کند. تغییر نگاه نمرهمحور به مهارت آموزی، گام مهمی در مسیر آموزش دانشآموزان است؛ به همین منظور محتوای درسی آنها باید تغییر کند و در آنها مهارتهای اساسی زندگی آموزش داده شود. دانشآموز نیاز دارد محیط پیرامون خود را بشناسد و در موقعیتهای مختلف، با توجه به آموزشهایی که دیده واکنش درست و منطقی نشان دهد. همچنین آموزش مهارتها، باعث میشود دانشآموز علایق خود را بشناسد، در آینده با توجه به علاقه خود، شغل مورد نظر خود را پیدا کند و در آن حوزه فعالیت کند. این کار باعث صرفهجویی در زمان و هزینه او میشود؛ همچنین از نیروی انسانی و جوان به درستی استفاده میشود و در نهایت کشور به پیشرفت و رونق اقتصادی میرسد.
مهارت آموزی سربازان
پسرها در دوره جوانی مجبور هستند که از یک فیلتر اجباری به نام سربازی عبور کنند. بسیاری از افرادی که با تحصیلات عالی و مهارتهای زیاد به سربازی میروند، احساس میکنند که این دوره اصلا برایشان مفید نیست و در حال هدر دادن بهترین روزهای عمر خود هستند. واقعیت هم همین است. بیشتر سربازان در دوره سربازی کارهایی میکنند که نه به رشته تحصیلی و مدرک آنها مربوط است و نه در آنها مهارتی دارند؛ اما اگر سربازان را طبق تحصیلات و مهارتهایشان مشغول به خدمت کنند، هم برای خودشان وهم برای ارگانها مفیدتر خواهند بود. مهارت آموزی در راستای تحصیلات و توانایی سربازان، باعث میشود زمینه اشتغال آنها پس از سربازی هموارتر شود.
مهارت آموزی در محیط کار واقعی
مهارت آموزی در محیط کار واقعی یک روش فنی و حرفهای است؛ که طی آن مهارتهای مورد نیاز، در چارچوب استانداردهای آموزشی سازمان از مربی به مهارتآموز، همزمان با فرآیند تولید محصول ارائه میشود. طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی، با هدف ایجاد شغلهای پایدار و مورد نیاز جامعه تدوین شده است. در این طرح شرایط مهارتآموز، مربی، آموزش و مرکزهای یادگیری همچنین وظایف مربی، مهارتآموز و شرایط مرکز یادگیری ذکر شده است.
اهداف این طرح آشنایی با محیط کسبوکار و ایجاد خودباوری در مهارتآموز برای ورود به کار، حفظ و پایداری مشاغل سنتی و بومی بهخصوص صنایع دستی، کاهش هزینهها در جذب افراد فاقد مهارت و استفاده از ظرفیت و توان آموزشی است.
انواع مهارت یادگیری
یادگیری به معنای تغییرات رفتاری فرد است؛ که بر اثر تجربه و تکرار به وجود میآید. اگر این تغییرات به وجود نیاید میگوییم یادگیری صورت نگرفته است. انواع مهارتهای یادگیری، ما را در یادگیری سادهتر و موثرتر یاری میکند که در ادامه به معرفی برخی از این مهارتها میپردازیم. با توجه به شخصیت فردی و زمینه مورد نیاز، یکی از آنها را انتخاب میکنیم تا با کمک آنها یادگیری موثری را تجربه کنیم.
۱-مشاهده: یکی از مهمترین مهارتهای یادگیری، مشاهده است. انسان از کودکی بسیاری از مهارتها را بهوسیله مشاهده آموخته است. اساس آن سرمشقگیری و تقلید است؛ مانند کودکی که سعی میکند رفتار اطرافیان خود را تقلید کند. وقتی فرد به شخصی نگاه میکند و رفتار آن شخص توجه او را جلب میکند؛ سعی میکند رفتار شخص را به خاطر بسپارد؛ سپس با تمرین و تکرار در حافظه بلندمدت او ثبت میشود.
۲- پرسش کردن: پرسش کردن راه رسیدن به پاسخ است. اگر هر فرد برای بالا بردن مهارتهای خود جسارت سوال کردن را داشته باشد به راحتی به پاسخ سوالات خود میرسد. برای یادگیری در هر زمینهای باید بدون احساس خجالت از افراد ماهر در آن زمینه سوال کنید.
۳- تفکر و تامل: هرچه تفکر و تامل در کار بیشتر باشد؛ یادگیری فرد در آن موضوع بیشتر است. یعنی فرد در موضوع مورد نظر تامل و تفکر هوشمندانه دارد؛ همه جوانب کار را در نظر میگیرد و برای پاسخ دادن به مسئلههای مختلف بهترین راهحل را پیدا میکند.
۴- فرضیهسازی: فرضیهسازی به معنی فکر کردن به همه راهها برای یافتن راهحل مشکل است. فرضیهسازی به کشف موضوعات جدید کمک میکند. با مشاهده و تجربیاتی که به دست میآوریم؛ فرضیههایی ارائه میکنیم، که باعث میشود زودتر به راهکار حل مشکل برسیم.
۵- پیشبینی: یکی از لازمههای یادگیری، پیشبینی است. پیشبینی با حدس زدن متفاوت است؛ طوری که فرد با کمک اطلاعاتی دارد به پیشبینی موضوعی که در آینده ممکن است رخ دهد، میپردازد.
۶- مهارت کاربرد ابزار: شناخت ابزار و کاربرد آنها به یادگیری کمک میکند. فرد باید فکر کند که برای یادگیری، چه ابزاری به او کمک میکند.
۷- مهارت اندازهگیری و محاسبه: فرد با مهارت یادگیری و محاسبه، مشاهدات دقیقتری دارد و این باعث یادگیری بیشتر میشود. برای مثال؛ مشاهده یک برنامه آشپزی باعث یادگیری میشود، اما فرد باید مقدار دقیق هر کدام از مواد غذایی را بداند.
۸- روابط اجتماعی موثر: برقراری روابط اجتماعی و تعامل فرد با دیگران، باعث یادگیری چیزهای مختلف از آنها میشود. او میتواند ایدههای خود را به آنها بگوید و آنها ایدهها را نقد و تحلیل کنند. این باعث یادگیری و افزایش مهارت در فرد میشود.
۹- طرحکردن و ساختن: یکی از انواع مهارتهای یادگیری، ترسیم کردن یادگیریها روی یک کاغذ است. اینکه بدانید چهقدر از مسیر را طی کردهاید و طی این مسیر چه مهارتهایی را کسب کردهاید؛ متوجه میشوید که چه مقداربه هدفهایی که دارید نزدیکتر شدهاید.
۱۰- تفسیر یافتهها: تفسیر یافتهها یک نتیجهگیری کلی از آموختهها است. فرد براساس مشاهدات خود شروع به تجزیهوتحلیل میکند و با تفسیر نتیجه آنها راهکار مورد نظر خود را پیدا می کند.
۱۱- تکرار: برای موفق بودن در هر کاری باید آن را تکرار کرد؛ تکرار کردن آموختهها باعث تثبیت یادگیری میشود.
نتیجهگیری
در مقاله مهارت آموزی با تعریف مهارت آموزی و اهمیت آن در مدرسه، سربازی و محیط کار واقعی آشنا شدیم. متوجه شدیم که مهارت مجموعهای از تواناییها و اطلاعات است؛ که فرد برای انجام دادن سریع، دقیق و آسان یک کار حرفهای، با تسلط کامل، اطمینان و صرف کمترین میزان انرژی و زمان به نتیجه مطلوب برسد؛ مهارت به معنای توانایی پیادهسازی دقیق و آسان علم و دانش در عمل است. مهارت آموزی نیز فعالیتهای آموزشی برای انجام مهارتها است. با آموزش صحیح مهارتها، افراد استعدادهای خود را کشف میکنند و متوجه میشوند که برای چه شغلی مناسب هستند.
دیدگاهتان را بنویسید