نقشه ذهنی چیست و چه کاربردی دارد؟
قطعا همه افراد دست کم برای یک بار هم که شده در زندگی خود از کاربرد نقشه ذهنی یا Mind Map استفاده کردهاند و ممکن است فقط اسم آن را ندانند. پس با این توصیفات نقشه ذهنی چیز جدیدی برای انسانها نیست و سالیان بسیار قبل از این روش استفادههای بسیار زیادی شده است.
حتما برای شما هم پیش آمده است که قبل از برگزاری یک جلسه یا قبل از ارائه سخنرانی در یک همایش یا جلسه از تکنیکی همانند نقشه ذهنی برای برنامهریزی بهتر استفاده کرده باشید. حتی در طبیعت نیز شما میتوانید به راحتی ساختار درختی شدن نقشه ذهنی را پیدا کنید. پس نقشه ذهنی در ذات تمام خلقت هستی نیز وجود دارد.
به گذشته که بازگردیم تقریبا ۱۷ قرن پیش افرادی همچون پورفیری که فیلسوف آن زمان بوده است جهت فهم هر چه بهتر، دستهبندیهایی که افلاطون آن را ارائه داده بود از یک تکنیک بسیار شبیه به نقشه ذهنی استفاده میکرد. همچنین شما میتوانید نمونه نقشه ذهنی را نیز در اثرهای جناب داوینچی نیز به وفور ملاحظه کنید.
به هر صورت در عصر جدید فردی به نام تونی بوزان استفاده از نقشه ذهنی را ترویج داد و کتابها و مطالب بسیار زیادی نیز در رابطه با نقشه ذهنی نوشت. یکی از معروفترین اثرهای جناب تونی بوزان کتابی با نام The Mind Map Book است که در سال ۱۹۹۶ منتشر شده است.
همانطور که قبلتر بیان کردیم که نقشه ذهنی در طبیعت نیز یافت میشود. گفته جناب تونی بوزان است که ایشان تاکید دارد ساختار شاخهای شدن بسیار زیاد در طبیعت یافت میشود.
با ما همراه باشید تا نقشه ذهنی یا Mind Map را برایتان شرح داده و کاربردهای آن را بشناسید.
ساختار شاخهای شدن یا همان نقشه ذهنی از قرنها پیش به صورت مختلف وجود داشته است ولی در عصر جدید جناب تونی بوزان با انتشار دهها مطلب و کتاب آن را رواج داده است.
مطالبی که در این مقاله مطالعه میکنید طبق سر فصلهای زیر به شما ارائه میشود:
- نقشه ذهنی چیست؟
- کاربرد نقشه ذهنی چیست؟
- نمونهای از ترسیم یک نقشه ذهنی
نقشه ذهنی چیست؟
از دوران باستان تا به امروز همه افراد جهت بازنمایی، سازماندهی و درک اطلاعات از روشهای بصری استفاده میکردند. جهت تهیه یک مطلب یا یک ارائه باید یک نقشه ذهنی یا mind map تولید کنید تا اطلاعات کامل و جامعی را تولید کنید. همچنین هنگامی که شما از نقشه ذهنی استفاده میکنید میتوانید در زمان خود نیز صرفهجویی کنید.
نقشه ذهنی یک تکنیک گرافیکی بسیار قدرتمند است که همانند یک شاه کلید برای ذهن شما عمل میکند. به این صورت که ذهن شما مانند یک گاو صندوق است که نقشه ذهنی مانند یک کلید ذهن شما را باز میکند تا به هرچیز با ارزش دست بیابید. از نقشه ذهنی یا mind map باید جهت سازماندهی و ترتیببندی ایده و افکار استفاده میشود. از این تکنیک هنگام حل مسئله، فرآیند تصمیم گیری و نوشتن ارائه استفاده میشود.
یک نقشه ذهنی از تعداد بسیار زیادی عناصر تشکیل شده است. عناصر موجود در نقشه ذهنی به صورت ادراکی هستند. این عناصر بر اساس اهمیتشان در قالب گروهها، شاخهها و بخشهای مختلفی قرار میگیرند. بهترین کاربرد نقشه ذهنی برای تقویت حافظه و مرور حافظه است. در واقع یک نقشه ذهنی میتواند مغز را با ارائه یک سری اشکال و نمادها به سمت حل کردن مسئله و سازماندهی فعالیتها و طوفان فکری هدایت کند.
طوفان فکری شباهت بسیار زیادی به نقشه ذهنی نیز دارد. شاخههای موجود در یک نقشه ذهنی نشانگر آن است که نقشه ذهنی از ساختار سلسله مراتبی بهره میگیرد.
در علم جدید در رابطه با نقشه ذهنی نیز نرمافزارهایی ساخته شده است که دسترسی به آنها به راحتی انجام می پذیرد. از جمله نرمافزارهای مربوط به نقشه ذهنی عبارت است از:
- microsoft office Visio
- Concept draw
- iMindMap
- Xmind
- mindmup
نقشه ذهنی یک ساختار سلسله مراتبی دارد که از آن جهت سازماندهی و درک اطلاعات استفاده میشود. شاخههای موجود در نقشه ذهنی نشان میدهد این تکنیک از ساختار سلسله مراتبی استفاده میکند.
کاربرد نقشه ذهنی چیست؟
در این بخش قصد داریم به توضیح کاربردهای نقشه ذهنی بپردازیم. جالب است بدانید نقشه ذهنی میتواند کیفیت سطح زندگی شما را بهبود بخشد. نقشه ذهنی بهترین راه حل برای افزایش خلاقیت شما است. جهت مدیریت بخشهای مختلف زندگی خود میتوانید از نقشه ذهنی استفاده بسیار زیادی داشته باشید.
همانطور که به چند مورد اشاره کردیم نقشه ذهنی کاربردهای بسیار زیادی دارد. از جمله کاربردهای نقشه ذهنی عبارت است از:
- توانایی خلاصه نویسی به همراه افزایش قدرت یادگیری
- طبقهبندی اطلاعات مورد نیاز
- مشخص کردن اهداف مختلف
- افزایش توانایی برنامهریزی
- افزایش خلاقیت درونی شما
- یافتن ایدههای مختلف و گسترش آنها
- استفاده در پروژه و جلسههای کاری
حتما برای همه انسانها پیش آمده است که در شرایط مختلفی که در موراد زیر بیان خواهیم کرد، قرار گرفته باشند و تمایل داشته باشند آن را به راحتی مدیریت کنند. در چنین شرایطی بهترین کار این است که از نقشه ذهنی یا mind map استفاده کنند.
- هنگامی که بخواهید یک مطلب را به صورت خلاصه بنویسید.
- هنگامی که بخواهید مطالبی را به صورت خلاصه در ذهن خود ثبت کنید.
- هنگامی که یک ایدهناب به ذهن شما میرسد و شما میخواهید آن ایده را ضمن ثبت کردن در آینده گسترش دهید تا در زمان مناسب آن را گسترش دهید.
- مواقعی که بخواهید یک مطلب را یاد بگیرید و در زمان مناسب بررسیهای لازم را روی آن انجام دهید.
- هنگامی اهداف مختلفی دارید یا میخواهید برای خودتان هدفگذاری کنید.
- هنگامی که بخواهید پس از هدفگذاری و یادداشت اهداف به آنها برسید و اهداف خود را به وقوع برسانید.
- هنگامی که تمایل داشته باشید همه اطلاعات موردنیازی که در ذهن شما قرار دارد را دستهبندی کرده و ساختار آن را نظمدهی کنید.
- هنگامی که میخواهید تصمیمی را به صورت قطعی و نهایی انجام دهید ولی در حین این عمل میخواهید همه جوانب را در نظر بگیرید و بسنجید.
نقشه ذهنی کاربردهای بسیار زیادی در زندگی روزمره ما دارد. نمونهای از این کاربردها عبارت است از: افزایش قدرت یادگیری و خلاصهنویسی، افزایش توانایی برنامهریزی، مشخص کردن اهداف، افزایش خلاقیت و یافتن ایدههای بسیار و گسترش آنها.
حال به کاربردهای یک نقشه ذهنی که به ۷ مورد آن بالاتر اشاره کردیم میپردازیم. با ما همراه باشید تا برخی از کاربردهای نقشه ذهنی را با یکدیگر بررسی کنیم.
۱- توانایی خلاصهنویسی به همراه افزایش قدرت یادگیری
نقشه ذهنی با توجه به ساختاری که دارد و مدل ترسیم آن برای هر فردی یک راه و روش بسیار مناسب برای خلاصهنویسی و افزایش قدرت حافظه شما جهت یادگیری است. توسط نقشه ذهنی یا mind map شما توانایی خلاصه کردن یک کتاب کامل را در یک برگه خواهید داشت.
ممکن است اطلاعات کتاب را بخواهید به صورت خلاصه در یک برگه بنویسید تا هنگام نیاز به جای استفاده از یک کتاب از یک برگه کوچک و فقط با نگاه کردن به نکات خلاصهای که یادداشت کردهاید، استفاده کنید.
این خلاصهبرداری مناسب افرادی است که میخواهند بسیار با قدرت عملکرد خود را بهبود بخشیده و تقویت کنند. این کاربرد از نقشه ذهنی مناسب قشر دانشآموز و دانشجو است تا در طول ترم این کار را انجام دهند و برای پایان ترم فقط به مطالب خلاصه نگاهی بیندازند و آمادگی لازم برای امتحان را کسب کنند.
۲- طبقهبندی اطلاعات مورد نیاز
بهترین کاربرد و معروفترین کاربرد نقشه ذهنی دستهبندی یا طبقهبندی اطلاعات است. به جرئت میتوان گفت کاربرد نقشه ذهنی در دستهبندی و طبقهبندی اطلاعات است. توسط طبقهبندی اطلاعات از روش نقشه ذهنی شما میتوانید به راحتی رابطه پنهانی که بین عناصر و اطلاعات وجود دارد را بیابید.
دقت داشته باشید هنگامی که شما اطلاعات را دستهبندی و طبقهبندی کرده باشید ذهن و مغز شما میتواند به آسانی مطالب را جمعبندی کند و نتایج بسیار عالی از حل مسئله کسب کنید.
۳- مشخص کردن اهداف مختلف
شما میتوانید توسط نقشه ذهنی اهداف خود را مشخص کنید و حتی تعیین کنید برای رسیدن به اهدف در حال حاضر در کدام مرحله قرار دارید. کاربرد نقشه ذهنی در این مورد باعث میشود همیشه انگیزه بسیار قوی در رسیدن به اهداف خود داشته باشید و هیچگاه دست از تلاش نکشید.
هنگامی که شما از نقشه ذهنی استفاده میکنید، باعث میشود نتایج رسیدن به اهداف خود را ببیید و هرگاه انرژی شما برای ادامه دادن به تلاش جهت رسیدن به هدف کاهش یافت با دیدن نتایج اهداف انرژی مثبت مجدد بگیرید و تازه نفستر به راه خود ادامه دهید.
۴- افزایش توانایی برنامهریزی
نقشه ذهنی یا mind map یک ابزار بسیار قدرتمند و قوی در برنامهریزی به شمار میآید. همانطور که قبلتر بیان کردیم شما باید نقشه ذهنی را یک صفحه ترسیم کنید و همین در یک صفحه بودن اطلاعات باعث میشود با نگاه کردن به یک صفحه اطلاعات بسیار زیادی را دریافت کنید و به صورت کامل بدانید در حال حاضر در کدام مرحله از برنامهریزی خود قرار دارید.
حتی در این روش میتوانید مشاهده کنید مرحله و اقدام بعدی کدام است و پیشزمینه آن را تهیه کنید.
نمونهای از ترسیم یک نقشه ذهنی
- جهت ترسیم یک نقشه ذهنی ابتدا باید یک صفحه A4 انتخاب کنید. البته بسته به موضوع انتخابی خود سایز برگه میتواند متفاوت باشد. دقت داشته باشید این سایز را باید فقط تخمین زد و درصد قطعی نمیتوان برای آن را تعیین کرد.
- در مرحله بعدی باید یک کلمه را وسط صفحه بنویسید و دور ان را یک دایره بکشید.
- پس از انتخاب موضوع اصلی باید موضوعاتی که در زیر شاخه قرار دارد را پیدا کنید و به صورت ساختار سلسله مراتبی با استفاده از یک خط در اطراف موضوع اصلی یادداشت کنید.
- زیرشاخهها را باید از دایره اصلی انشعاب دهید. هنگامی که در ذهن خود شروع به بررسی یک موضوع میکنید پس از یافتن زیر شاخهها قطعا موضوعات دیگری به ذهن شما میرسد که آن را با یک خط به دایره موضوع والدینشان متصل کنید.
- حتی هنگامی که جلسه شما پایان مییابد ممکن است اطلاعاتی به ذهن شما افزوده شود که نقشه ذهنی شاخههای بیشتری پیدا کند و به روزتر شود. پس هیچگاه یک موضوع را قطع نکنید و به ذهن خود اجازه دهید همیشه خلاقیت به خرج داده و اطلاعات جدیدی را در رابطه با موضوع به شما پیشنهاد دهد.
برای ترسیم یک نقشه ذهنی ابتدا باید موضوع را در وسط صفحه بنویسید دور آن یک دایره بکشید و اطلاعات دیگر را با شاخههایی که متصل به والد اصلی است در دایرههای جدیدتر یادداشت کنید.
نقشه ذهنی که نام دیگر آن MIND MAP است در واقع ترسیم هرگونه اطلاعاتی است در رابطه با موضوع اصلی که در وسط صفحه قرار گرفته است. زیر شاخههای دیگر نقشه ذهنی باید به موضوع والد بالاتر خود وصل شود.
نقشه ذهنی کاربردهای بسیار زیادی در مدیریت اطلاعات و افزایش خلاقیت ذهنی افراد دارد. نقشه ذهنی کاربردهای بسیار زیاد دیگری از جمله افزایش قدرت یادگیری و خلاصهنویسی، افزایش توانایی برنامهریزی، مشخص کردن اهداف، افزایش خلاقیت و یافتن ایدههای بسیار و گسترش آنها دارد.
تکنیک نقشه ذهنی را اولین بار تونی بوزان در سال ۱۹۷۰ ترویج کرد. البته از دوران قرن ۱۷ نیز این تکنیک بین مردم استفاده میشد اما کسی اسم آن را تعیین نکرده و اطلاعات زیادی در رابطه با آن نمیدانست. اما جناب تونی بوزان کتاب و مطالب زیادی در رابطه با تکنیک نقشه ذهنی ارائه کرده است.
جهت ترسیم یک نقشه ذهنی ابتدا موضوع را در وسط یک صفحه مناسب بنویسید و سپس شاخههایی از آن را به موضوعات اصلی دیگر متصل کنید و موضوعات فرعیتر را در آن بنویسید. هیچگاه برای به روز کردن اطلاعات موجود در نقشه ذهنی دیر نیست حتی بعد از برگزاری جلسه یا برگزاری امتحان میتوانید اطلاعات آن را به روز کنید. این تکنیک برای دانشجویان و دانشآموزان تکنیک بسیار کاربردی است.
کارگاه تخصصی نقشه ذهنی برای دانلود در فروشگاه مطالعه شریف قرار گرفته است.
1 Comment
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام مطالبتون بسیار آموزنده و کاربردی بود