خلاقیت در حل مسئله با تکنیک های متنوع
استفاده از خلاقیت به شما کمک میکند راهحلهای بهتری برای حل مشکلات خود پیدا کنید. زمانی که راهکارهای قدیمی مشکلات را برطرف نمیکنند، حل مسئله با استفاده از خلاقیت باعث میشود به سادگی بتوانید فرصتهای بهتر را تشخیص دهید. در حقیقت این روش به شما انگیزه میدهد تا دیدگاه متفاوتی داشته باشید و راهحلهای نوآورانه پیدا کنید. سپس بتوانید برای مقابله با موانع و رسیدن به اهداف خود برنامهریزی کنید.
برای درک بیشتر این مسئله تصور کنید دوستانتان را به خانه خود دعوت کردید. به همین علت با عجله در حال جارو زدن خانه هستید. با ناامیدی و به سختی کار میکنید اما به هدف خود نمیرسید. بنابراین خم میشوید، جاروبرقی را باز و پاکت داخل آن را خارج میکنید. با دیدن گرد و خاک زیادی که از آن خارج میشود متوجه میشوید که کیسه آن پر شده است. در حالی که سرفه میکنید پاکت آن را خالی میکنید و با خود میگویید: «چرا جاروبرقیهای بدون کیسه وجود ندارد؟»
یکی از افرادی که سعی کرد راهحل مشکل خود را با استفاده از خلاقیت به دست آورد جیمز دیسون بوده است. او نیز با همین مشکل روبهرو شد و سعی کرد با استفاده از خلاقیت خود جاروبرقیهای بدون پاکت را اختراع کند. در آن زمان بسیاری از شرکتهای تولیدکننده جاروبرقی، بر توسعه فیلترهای بهتر برای جاروبرقیها تمرکز کرده بودند، بنابراین این مسئله باعث شد که او متوجه شود برای حل مشکل باید به شکل دیگر فکر کند و راهحلهای خلاقانهای پیدا کند.
الکس اسبورن موسس بنیاد آموزش خلاقانه در دهه ۴۰ میلادی برای اولین بار استفاده از خلاقیت در حل مسئله را با استفاده از اصطلاح طوفان فکری ایجاد کرد. او این فرایند را به همراه یکی از دوستان خود به نام سید پارنز توسعه داد و این روش را اسبورن-پارنز نامید. در ادامه مقاله روشهای حل مسئله با استفاده از خلاقیت را بررسی میکنیم.
سرفصلهای عنوانشده در این مقاله عبارتاند از:
- نقش خلاقیت در حل مسئله
- اصول حل مسئله به روش خلاقانه
- روشهای استفاده از اصول حل مسئله به روش خلاقانه
- روشهایی برای بهبود تفکر خلاق
اگر میخواهید با استفاده از خلاقیت خود مسائل را حل کنید باید روشهای فکری همگرا و واگرا را به عنوان رویکردی برای فکر کردن مشخص کنید.
نقش خلاقیت در حل مسئله
همه افراد در طول روز با چالشها و موانع مختلفی روبهرو میشوند که مقابله با آنها کار راحتی نیست. اگر میخواهید محصولات، خدمات، ارتباطات و تواناییهایی میانفردی را تقویت کنید باید تفکر خلاق داشته باشید و از راهحلهای نوآورانه استفاده کنید. این کار به شما کمک میکند تا سریعتر به هدف خود برسید.
اگر میخواهید با استفاده از خلاقیت خود مسائل را حل کنید باید روشهای فکری همگرا و واگرا را به عنوان رویکردی برای فکر کردن مشخص کنید و آنها را از یکدیگر تفکیک کنید. به فرایند پیدا کردن راهحلهایی که با استفاده از امکانات قابل اجرا هستند تفکر واگرا میگویند که با نام طوفان فکری نیز شناخته میشود. به ارزیابی این گزینهها و انتخاب بهترین مورد از آنها نیز تفکر همگرا میگویند. از ترکیب این ۲ روش نیز برای توسعه و اجرای ایدهها و راهحلهای جدید استفاده میشود. البته توجه داشته باشید که استفاده همزمان از آنها ممکن است باعث تصمیمگیریهای نامتعادل، جهتدار و از بین رفتن ایدههای جدید از ابتدای کار شود.
اصول حل مسئله به روش خلاقانه
استفاده از روشهای خلاقانه چهار اصل مهم دارد که عبارتاند از:
۱- برقراری تعادل میان تفکر همگرا و واگرا
توجه داشته باشید که تفکر واگرا و همگرا باید متعادل باشند. اگر میخواهید از خلاقیت خود استفاده کنید در ابتدا باید بتوانید تفکر واگرا و همگرا را از یکدیگر تشخیص دهید و بین آنها تعادل برقرار کنید. به یاد داشته باشید که این کار را باید به صورت مجزا انجام دهید و زمان استفاده از هرکدام را تشخیص دهید تا در زمان نیاز از آن استفاده کنید.
اگر بتوانید مسائل و چالشهای مختلف را به صورت پرسشهای باز بیان کنید سریعتر میتوانید راه حل های خلاقانه مناسب با آن را پیدا کنید.
۲- طرح مسائل به صورت پرسش
ابتدا سعی کنید مسئلههای مختلف را به سوال تبدیل کنید. اگر بتوانید مسائل و چالشهای مختلف را به صورت پرسشهای باز بیان کنید سریعتر میتوانید راهحل مناسب آن را پیدا کنید. علاوه بر آن طراحی این پرسشها باعث میشود اطلاعات ارزشمندی نیز به دست آورید.
۳- به تاخیر انداختن
الکس اسبورن از طوفان فکری آموخت که داوری زود هنگام باعث از بین رفتن ایدهها میشود. در مقابل زمان مناسبی در مرحله همگرایی وجود دارد که داوری ایدهها در آن ضروری است. بنابراین با تاخیر انداختن نیز یکی از اصول حل مسئله به روش خلاقانه است.
۴- استفاده از کلمات مثبت
سعی کنید به جای کلمات منفی بر کلمات مثبت تمرکز کنید. زمانی که به تولید اطلاعات و ایدهها فکر میکنید چگونگی استفاده از زبان اهمیت زیادی دارد. کلمات و جملات مثبت به افراد انگیزه میدهد که بیشتر فکر کنند و برای رسیدن به اهداف خود تلاش کنند.
روشهای استفاده از اصول حل مسئله به روش خلاقانه
همانطور که گفته شد استفاده از خلاقیت به شما کمک میکند راهحلهای بهتری برای حل مشکلات خود پیدا کنید. روشهای استفاده از اصول حل مسئله به روش خلاقانه عبارتاند از:
۱- اهداف خود را به صورت شفاف بیان کنید
ابتدا چشمانداز خود را از آینده را مشخص کنید. هدف، علاقه و چالش خود را تشخیص دهید. این گام اهمیت زیادی دارد؛ زیرا ممکن است به سادگی اشتباه کنید و تصور کنید میتوانید مسئله را به راحتی حل کنید. در صورتی که ممکن است چیزی را فراموش کرده باشید یا مسئله را به خوبی درک نکرده باشید. علاوه بر مواردی که گفته شد تعیین هدف باعث ایجاد شفافیت میشود.
پس از اینکه مسئله را تشخیص دادید و علت به وجود آمدن آن را درک کردید میتوانید اطلاعات مورد نظر را جمعآوری کنید و نتیجهگیری کنید. سعی کنید از همه جزئیات مانند اینکه چه کسانی و چه چیزهایی به این مسئله مربوط میشوند، تمام واقعیتها، احساسات و عقایدی که با مسائل مختلف ارتباط دارند یادداشتبرداری کنید.
در نهایت زمانی که آگاهی خود را درباره چالش یا مسئلهای که تشخیص دادید افزایش دادید میتوانید پرسشهایی را درباره آن مطرح کنید. این پرسشها میتواند باعث پیدا کردن راهحلهای جدید شود. به خاطر داشته باشید که زمان طراحی پرسشها باید به موانعی که ممکن است با آنها روبهرو شوید و فرصتهایی که میتوانید به دست آورید فکر کنید.
نقشه ذهنی و طوفان فکری میتواند راهحل خوبی برای پیدا کردن ایدههای جدید باشد.
۲- فکر کنید
با فکر کردن میتوانید ایدههای جدید را کشف کنید. بهتر است ایدههایی تولید کنید که به پرسشهایی که در مرحله قبل طراحی کردید پاسخ مناسب دهند. به این نکته توجه داشته باشید که مغز انسان تمایل دارد به الگوهای فکری که به آنها عادت دارد بازگردد، بنابراین ممکن است وسوسه شوید تا پاسخهایی که در گذشته امتحان کردید را دوباره درنظر بگیرید. این کار باعث میشود توانایی تولید ایدههای جدید را نداشته باشید. سعی کنید از همه فرصتهای خود برای استفاده از خلاقیت استفاده کنید. نقشه ذهنی و طوفان فکری میتواند راهحل خوبی برای پیدا کردن ایدههای جدید در این مرحله از روشهای حل مسئله به روش خلاقانه باشد.
۳- راهحلهایی که به دست آوردهاید را توسعه دهید
صورتبندی راهحلها در تفکر همگرا به این صورت است که همه گزینههای ممکن را بررسی و برای به دست آوردن راهحل نتیجهگیری کنید. پس از آن نیز تجزیه و تحلیل کنید و به این مسئله فکر کنید که آیا راهحلهای بالقوه میتوانند نیازها و معیارهای مورد نظر شما را برطرف کند یا خیر؟ پس از اینکه راهحلها را به دست آوردید، راههایی برای تقویت آنها پیدا کنید و تعیین کنید که کدام مورد بیشتر از سایر گزینهها سازگار است.
۴- راهحلها را اجرا کنید
زمانی که بهترین راهحل را انتخاب کردید باید طرح اجرایی آن را توسعه دهید. میتوانید این کار را با تشخیص منابع و اعمالی که به شما کمک میکنند راهحل انتخابی را پیادهسازی کنید، شروع کنید. در نهایت میتوانید درباره طرحهای خود با دیگران صحبت کنید و از اینکه همه افراد آن را فهمیدهاند مطمئن شوید.
ممکن است همه شما با مشکلاتی روبهرو شوید که فکر میکنید حل نمیشوند. برای مثال ممکن است مدیر سازمان از شما بخواهد تا هزینههای بخش خود را کاهش دهید اما شما هیچ ایدهای نداشته باشید که بدون کاهش کیفیت بتوانید هزینههای خود را کاهش دهید.
در این شرایط سعی کنید اولین گام از روشهای حل مسئله به روش خلاقانه را انجام دهید و مسائل را به شکل روشنی تعریف کنید. پس از جمعآوری دادهها میتوانید چالش را صورتبندی کنید و در نهایت ایدههایی را کشف کنید و راهحلهای مختلفی پیدا کنید. همه این کارها به شما کمک میکند تا بتوانید طرحهای خود را اجرایی کنید و راهحل خود را به واقعیت تبدیل کنید.
روشهایی برای بهبود تفکر خلاق
روشهای زیادی برای افزایش خلاقیت وجود دارد. چند مورد از سادهترین تکنیکهای پرورش تفکر خلاق عبارتاند از:
۱- ذهن خود را رها کنید
برای حل مسائل تحلیلی معمولا باید بر موضوع مورد نظر تمرکز کنید. اما اگر میخواهید از خلاقیت خود استفاده کنید و مسائل را به روش خلاقانه حل کنید باید ذهن خود را رها کنید تا به همه زمینهها، حتی موضوعات بیربط فکر کنید. افراد معمولا در برخی از ساعتهای شبانهروز بیشترین عملکرد را دارند. برای مثال برخی افراد صبح اول وقت و برخی نیز نیمههای شب بهرهوری بیشتری دارند. جالب است بدانید که تفکر خلاقانه زمانی که خسته هستید بیشتر است. بنابراین اگر فرد سحرخیزی باشید به احتمال زیاد شبها که خسته هستید خلاقیت بیشتری دارید.
طبق نتایج برخی تحقیقات این مسئله قابل قبول است؛ زیرا زمانی که مغز خسته است نمیتواند بر یک موضوع خاص تمرکز کند. بنابراین به موضوعات مختلفی فکر میکند. ممکن است این اتفاق هنگام کار کردن خوب نباشد، اما ایدههای تصادفی نقش مهمی در بهبود تفکر خلاق دارند.
طبق نتایجی که از برخی پژوهشها به دست آمده است ورزش باعث تقویت خلاقیت میشود.
۲- ورزش کنید
طبق نتایجی که از برخی پژوهشها به دست آمده است ورزش باعث تقویت خلاقیت میشود. در این پژوهش از شرکتکنندگان درخواست کردند هنگام تماشای ویدئو حرکات ورزشی نیز انجام دهند. باقی افراد نیز بدون انجام حرکت ویدئو را تماشا کردند. نتایج نشان داد افرادی که حرکات ورزشی را انجام داده بودند در تفکر واگرا و ارائه راهحل برای حل مسئله عملکرد بهتری داشتند. ورزش کمک میکند تا ذهن خودآگاه به ایدههای جدیدی که در ناخودآگاه وجود دارد دسترسی پیدا کند.
۳- به موسیقی گوش کنید
امبینت یکی از بهترین آواها برای افزایش خلاقیت است. بسیاری از افراد تصور میکنند سکوت بهترین وضعیت برای پرورش تفکر خلاق است. در صورتی که برخی موسیقیها مانند موسیقی امبینت تاثیر زیادی در افزایش خلاقیت دارد. در این موسیقی بیشتر از اینکه به آهنگسازی اهمیت داده شود به عنصر تکرار و یکپارچگی بافت صداها توجه میشود. به همین علت به این نوع موسیقیها، پسزمینه نیز گفته میشود. برخلاف موسیقیهایی با صدای بلند یا سکوت، گوش دادن به آوای امبینت به تقویت تفکر خلاق کمک میکند. سکوت نیز باعث افزایش تمرکز میشود. به همین علت برای حل مسائل پیچیده و وظایف پرجزئیات مناسبتر است.
۴- بین ایدهها رابطه برقرار کنید
بسیاری از افراد تصور میکنند خلاقیت یعنی بتوانند ایدههای جدید پیدا کنند. در صورتی که خلاقیت به معنای پیدا کردن رابطه بین ایدهها است. این تعریف بهتری است؛ زیرا باعث میشود ایدهها سادهتر و دردسترستر به نظر برسند.
ما در این مقاله سعی نمودیم برای شما خلاقیت در حل مسئله را شرح داده و راه های مناسب با پرورش خلاقیت را بیان نماییم.
دیدگاهتان را بنویسید