چگونه تصمیم گیری درست و به موقع داشته باشیم؟
برای بیشتر ما اتفاق افتاده است که هنگام قرار گرفتن در مواقع دشوار زندگی، احساس میکنیم توانایی تفکر و استدلال خود را از دست دادهایم و قادر به تصمیم گیری نیستیم. برخی از افراد نیز به دلیل اعتمادبهنفس پایین یا تصمیمهای اشتباه گذشته ممکن است احساس کنند که تصمیمگیرندگان خوبی نیستند. تصمیم گیری درست در مواقع حساس نقش مهمی در آینده ما دارد؛ زمانی که تصمیم گیریهای صحیح و به موقع داریم، احساس خوشحالی و رضایت از خود داریم، اما اگر تصمیم گیری نادرستی داشته باشیم ممکن است در آینده دچار پشیمانی شویم. برای اینکه تصمیمهای درستی در زندگی بگیریم، باید روشهای صحیح تصمیم گیری را بشناسیم. در این مقاله یاد میگیریم که چگونه تصمیم گیریهای درستی داشته باشیم تا با احساس پشیمانی بعد از آن مواجه نشویم.
سرفصلهای عنوانشده در این مقاله عبارتاند از:
- تصمیم گیری
- اشتباهات تصمیم گیری
- مراحل تصمیم گیری
- راهکارهای تقویت مهارت تصمیم گیری
تصمیم گیری
تصمیمگیری یعنی اینکه بتوانیم از بین دو یا چند راه برای حل یک مسئله، بهترین و درست ترین راه را انتخاب کنیم. تصمیمگیری ممکن است براساس منطق، احساس یا ترکیبی از این دو باشد.
۱- تصمیم گیری براساس احساس
در تصمیمگیری براساس احساس فرد برای انتخاب راهحل درست، احساس اطمینان درونی دارد. برای این احساسات ارزش قائل شوید؛ زیرا این احساسات در اثر تجربههای پیشین و معیارهای درونی شما ایجاد میشوند.
۲- تصمیم گیری براساس منطق
در تصمیمگیری براساس منطق، فرد توجه زیادی به حقایق دارد. در تصمیمگیری منطقی از دلایل و استدلالات استفاده میشود و جنبههای احساسی و تجربههای گذشته در تصمیمگیری فرد نقش زیادی ندارد.
تصمیمگیری براساس ترکیب احساس و منطق بهترین نوع تصمیمگیری است.
۳- تصمیم گیری براساس ترکیبی از احساس و منطق
زمانی که میخواهید برای تصمیمگیری هم از احساس و هم از منطق استفاده کنید، ابتدا با منطق شروع کنید و حقایق و دلایل یک تصمیم را بررسی کنید؛ سپس از احساس خود استفاده کنید و بررسی کنید که چرا حس خوبی برای انجام آن تصمیم دارید.
اشتباهات تصمیمگیری
برخی عوامل هنگام تصمیمگیری باعث میشوند که ما نتوانیم درست و منطقی فکر کنیم و تصمیمگیری صحیح و به موقعی نداشته باشیم؛ این عوامل عبارتاند از:
۱- ترس
یکی از عواملی که باعث میشود افراد از تصمیمگیری فراری باشند، ترس از تصمیم گیری است. ترس از تصمیمگیری باعث میشود توانایی تشخیص و انتخاب راهحل صحیح را نداشته باشیم. بسیاری از افراد برای فرار از تصمیم گیریهای بزرگ، تصمیمهای کوچک و سطحی میگیرند که باعث میشود در آینده نیز پشیمان شوند.
۲- ارزیابی و تحلیل بیش از اندازه
اگر از افرادی هستید که برای حل یک مسئله بیش از اندازه به آن فکر میکنید، به احتمال زیاد هنگام برخورد با مشکلات بزرگتر نیز دیرتر به نتیجه میرسید. شما به عنوان یک انسان میتوانید خود را متقاعد کنید و با تجزیه و تحلیل نادرست اطلاعات، در مسیر اشتباهی قرار بگیرید؛ در نتیجه این ویژگی باعث میشود که تصمیمگیریهای نادرستی داشته باشید. برای جلوگیری از تصمیمگیری اشتباه، از تحلیل کردن بیش از اندازه بپرهیزید.
اعتمادبهنفس پایین باعث تصمیمگیریهای اشتباه میشود.
۳- اعتمادبهنفس پایین
گاهیاوقات متوجه تواناییهای خود نمیشویم و تصور میکنیم که سایر افراد در مواقع حساس، بهتر از ما تصمیم گیری میکنند؛ این مسئله باعث میشود تا پیشرفتی نداشته باشیم. برای رسیدن به موفقیت، خود را باور داشته باشید؛ تمام نقاط قوت و نقاط ضعف خود را شناسایی کنید؛ روی نقاط قوت خود سرمایهگذاری کنید و ضعف های خود را شناسایی کنید. شناسایی ضعفها و محدودیتها باعث میشود که تصمیم گیریهای صحیحی داشته باشید و با شجاعت به سمت اهداف خود گام بردارید.
۴- شک و تردید
شک و تردید بیصدا وارد قلب افراد میشوند و آنها را به انسانهای ترسو تبدیل میکند. شک و تردید باعث میشوند نگران عواملی باشید که اهمیت زیادی ندارند؛ برای مثال باعث میشود همیشه این سوال را بپرسید که اگر تصمیمی که میگیرم درست نباشد چه اتفاقی میافتد.
۵- تنبلی و راحتطلبی
همه افراد دوست دارند در رفاه و آسایش باشند و به خود زحمت فکر کردن ندهند؛ معمولا افرادی که از روی تنبلی و راحتطلبی تصمیمگیری میکنند، همه راهحلها را در نظر نمیگیرند و فقط به راحتترین راهحل فکر میکنند. بهتر است برای داشتن تصمیم گیری درست و پیشرفت در زندگی، از روی تنبلی و راحتطلبی تصمیمگیری نکنید.
۶- عجله کردن
زمانی که با عجله تصمیمگیری میکنید، تمرکز زیادی ندارید؛ در این حالت بهتر است ذهن خود را آرام کنید و با دور شدن از مشغولیتها با تمرکز بیشتری تصمیمگیری کنید. عجله کردن باعث میشود شما همه راهحلها را پیدا نکنید و حتی تصمیم گیری اشتباهی داشته باشید.
۷- بی تجربه بودن
یکی دیگر از عوامل تصمیم گیریهای نادرست، بیتجربه بودن است. برخی والدین با وسواس زیادی برای فرزندان خود برنامهریزی میکنند و این مسئله باعث میشود فرزندان در آینده نیز تجربه کافی و لازم برای تصمیمگیریهای درست و بهموقع نداشته باشند.
۸- نظرسنجی از افراد زیاد
برای تصمیمگیری، مشورت کردن با افراد آگاه کار بسیار خوبی است؛ اما اگر از هر کسی نظرخواهی کنید، راه حلهای زیاد و متفاوت شما را سردرگم میکنند و با درگیر کردن ذهن شما باعث ایجاد شک و تردید در تصمیمگیری میشوند. پس بهتر است برای نظرسنجی به سراغ افراد کمتر اما با تجربه بالاتر بروید.
۹- نداشتن اطلاعات کافی
گاهی اوقات نداشتن اطلاعات کافی باعث تصمیم گیریهای اشتباه و پشیمانی میشود. بهتر است برای تصمیمگیری صحیح، درباره موضوع مورد نظر بیشتر تحقیق کنید و کتابهای بیشتری مطالعه کنید تا با استفاده از آنها راهحلهای منطقی پیدا کنید.
۱۰- سماجت
سماجت یکی دیگر از عوامل تردید در تصمیم گیریها است که باعث میشود متوجه راه حلهای درستتر و منطقیتر نشوید. سماجت زیاد باعث میشود که منطق خود را از دست دهید و به جای موارد مهم روی چیزهایی تمرکز کنید که اهمیت زیادی ندارند.
مراحل تصمیم گیری
تصمیمگیری در شرکتهای بزرگ ۷ مرحله اساسی و مهم دارد که عبارتاند از:
۱- علت اصلی را شناسایی کنید
اولین قدم برای تصمیم گیری صحیح و بهموقع، شناسایی مشکل است؛ بنابراین دلیل اصلی مشکل را برای خود مشخص کنید و فکر کنید که چه راهحلی میتواند شما را به موفقیت برساند.
۲- اطلاعات لازم را جمعآوری کنید
برای اینکه بتوانید به صورت منطقی و با درک درست تصمیمگیری کنید باید بتوانید اطلاعات مهم و ضروری را درباره مشکل جمعآوری کنید. برای این کار میتوانید مطالعه کنید یا از افراد با تجربه کمک بگیرید.
۳- گزینههای جایگزین داشته باشید
زمانی که اطلاعات لازم را جمعآوری کردید و توانستید درک صحیحی از شرایط موجود داشته باشید. راهحلهای دیگری را که میتوانند برای حل مسئله به شما کمک کنند بررسی کنید. این مرحله کمک میکند که زودتر به هدف دلخواه خود برسید.
۴- گزینهها را ارزیابی کنید
انواع راهحلهایی را که برای حل مسئله به دست آوردهاید به دقت بررسی کنید. در این مرحله سعی کنید تمام نکات مثبت و منفی راهحلها را ارزیابی کنید تا بتوانید تصمیمگیری صحیحی داشته باشید.
۵- راهحل مناسب را انتخاب کنید
پس از بررسی راه حلهای مختلف باید بتوانید از بین آنها بهترین، سودآورترین، کمهزینهترین و سریعترین راهحل را در راستای رشد و پیشرفت سازمان انتخاب کنید.
۶- اقدام کنید
پساز انتخاب راه حل مناسب، تصمیمگیری به موقع برای انجام آن داشته باشید. در این مرحله باید برنامه اجرایی مناسبی برای خود و کارمندان ایجاد کنید. تصمیمگیری در شرکتهای بزرگ به این صورت است که با شناسایی منابع مورد نیاز، حمایت کارکنان و همکاری ذینفعان بهترین تصمیمگرفته میشود و همه افراد برای اجرایی شدن آن اقدام میکنند.
۷- تصمیم خود را بازنگری کنید
بازنگری تصمیم یکی از مراحل مهم تصمیمگیری است که بیشتر اوقات نادیده گرفته میشود. بازنگری تصمیم گیری به شما کمک میکند تا کارهایی را که در پیشرفت و موفقیت سازمان موثر هستند و تصمیمات اشتباهی را که باعث ضرر میشوند شناسایی کنید.
راهکارهای تقویت مهارت تصمیم گیری
تصمیمگیری برای حل مسئلههای مختلف به دو صورت فردی و گروهی انجام میشود. در تصمیمگیری فردی تنها یک نفر برای حل مسئله تصمیمگیری میکند؛ اما در تصمیم گیری گروهی دو یا چند نفر برای حل مشکل تصمیم گیری میکنند. در ادامه به ارائه راهکارهای تقویت تصمیمگیریهای فردی و گروهی میپردازیم.
۱- راهکارهای تقویت تصمیم گیری فردی
۱- هزینه و سود تصمیم گیری خود را برآورد کنید: سعی کنید جنبههای مثبت و منفی تصمیمگیری خود را پیدا کنید. این به معنای وسواس زیاد در تصمیم گیری نیست؛ اما باعث میشود با دقت بیشتری تصمیمگیری کنید.
۲-گزینههای خود را محدود کنید: اگر بتوانید گزینههای موردنظر برای تصمیمگیری را به حداقل برسانید، انتخاب و تصمیمگیری برای شما راحتتر خواهد بود.
۳- میزان اهمیت تصمیم خود را در نظر بگیرید: زمانی که متوجه شوید تصمیمگیری درباره موضوعی تا چه اندازه در زندگی شما و دیگران تاثیر دارد، تلاش میکنید تا احتمال خطا در تصمیمگیری را کاهش دهید.
۴- زمان خود را صرف موضوعات فرعی نکنید: برای هر تصمیمگیری، به میزان اهمیت آن موضوع وقت صرف کنید. اگر موضوعی که میخواهید برای آن تصمیم گیری کنید در زندگی شما و دیگران اهمیت زیادی ندارد، زمان زیادی برای آن صرف نکنید.
۵- درباره موضوع تصمیم گیری خود تحقیق کنید: برای مثال اگر میخواهید تلفنهمراه بخرید اما در تصمیم گیری برای آن مشکل دارید، ابتدا درباره آن تحقیق کنید و پرسش و پاسخ کاربرانی که از این تلفنهمراه خریداری کردهاند را مطالعه کنید.
۶- از افراد با تجربه کمک بگیرید: در بسیاری از مواقع کمک گرفتن از افرادی که تجربه زیادی درباره مشکل شما دارند، به شما کمک میکند تا تصمیمگیری درستی داشته باشید.
۷- برای بدترین شرایط برنامهریزی کنید: سعی کنید بدترین حالت ممکن را درنظر بگیرید و برای روبهرو شدن با آن آماده شوید. اگر خطرات احتمالی را که از تصمیمگیری اشتباه به وجود میآیند شناسایی کنید، با دقت بیشتری تصمیمگیری خواهید کرد.
۸- زیاد به اشتباهات گذشته خود فکر نکنید: غرق شدن در اشتباهات گذشته یک مانع بسیار بزرگ برای تصمیمگیری است. اگر بخواهید با ناراحتیها و پشیمانیهایی که در گذشته برای شما به وجود آمده است زندگی کنید، هیچگاه نمیتوانید تصمیمگیری درستی برای آینده خود داشته باشید.
برنامهریزی صحیح باعث تقویت مهارت تصمیمگیری میشود.
۲- راهکارهای تقویت تصمیم گیری گروهی
اگر به صورت گروهی تصمیمگیری میکنید، ترفندهای زیر به شما کمک میکنند تا تصمیمگیریهای درستی داشته باشید.
۱- مهارت مدیریت مناقشات را یاد بگیرید: تصمیم گیریهای گروهی بسیار سخت هستند؛ زیرا اعضای گروه نظرهای متفاوتی دارند و احتمال ایجاد بحث و مجادله زیاد است. بنابراین شما به عنوان تصمیمگیرنده نهایی باید بتوانید این اختلافات را مدیریت کنید و در نهایت تصمیمی را بگیرید که مورد رضایت اکثر افراد است.
۲- دوراندیش باشید: قبل از اینکه بخواهید به صورت گروهی تصمیمگیری کنید بهتر است دوراندیش باشید و درباره جزئیات آن مذاکره کنید. این کار باعث میشود که مهارت تصمیم گیری افراد بیشتر شود و اختلافات بین اعضای گروه کاهش یابد.
۳- امور مختلف را کنترل کنید: زمانی که بحث و اختلاف بین اعضای گروه زیاد میشود و آنها به هیچ عنوان تصمیمهای طرف مقابل خود را قبول نمیکنند، باید بتوانید کنترل امور را به دست بگیرید و بدون هدر دادن زمان تصمیم گیری کنید.
۴- روی اشتباهات تمرکز نکنید: بزرگترین مانع برای تصمیمگیری، سرزنش افراد بهعلت اشتباهات گذشته آنها است. تمرکز کردن روی اشتباهاتی که افراد گروه در گذشته انجام دادهاند باعث میشود توانایی تصمیمگیری صحیحی نداشته باشید.
نتیجهگیری
ما در این مقاله تصمیمگیری را تعریف کردیم و به بررسی مراحل تصمیم گیری، اشتباهات تصمیم گیری و برخی راههای تقویت آن پرداختیم. تصمیم گیری یعنی بتوانیم از بین دو یا چند راهحل برای حل یک مسئله، بهترین و درستترین راه را انتخاب کنیم. تصمیمگیری یکی از مهارتهای مهمی است که در آینده افراد نقش زیادی دارد؛ زیرا تصمیمات اشتباه ممکن است قابل جبران نباشند و در برخی موارد مسیر زندگی افراد را تغییر دهند. تصمیمگیری براساس احساس، منطق یا ترکیبی از این دو انجام میشود؛ همانطور که گفته شد، با استفاده از راهکارهایی که برای تقویت مهارت تصمیم گیری وجود دارند میتوانید در مواقع مختلف تصمیمگیریهای درستی داشته باشید. برای مطالعه بیشتر میتوانید به کتاب «تصمیمگیری» استیفن پی رابینز مراجعه کنید.
همچنین بخوانید: «چگونه بهسرعت فانتوم تصمیم درست بگیریم؟»
دیدگاهتان را بنویسید