اصول روانشناسی تمرکز در ورزش
تمرکز یکی از مهمترین اصول مورد تاکید در روانشناسی ورزش است. بدون داشتن تمرکز موثر، ورزشکار به جای نکات حیاتی به موارد غیر مهم دقت میکند و دچار حواسپرتی میشود. برای رفع این مشکل، متخصصان تکنیکهای متعددی را برای بهبود تمرکز در ورزش ابداع نمودهاند. اگرچه ایجاد و توسعه تمرکز در ورزش نیاز به تلاش زیادی دارد؛ اما پس از این که فرد ورزشکار تکنیکهای مربوطه را اجرا کرد و موفق به ایجاد تمرکز در ذهن خود شد، دیگر نیازی به تلاش و تقلا برای حفظ تمرکز در خود نخواهد داشت.
کانون توجه
ورزشکاران ممکن است در طول یک مسابقه مجبور شوند بارها کانون توجه خود را تغییر دهند؛ مانند دوربینی که کانون عدسی آن به منظور گرفتن عکسهای مختلف به دفعات تغییر میکند یا ممکن است فرد ورزشکار مجبور شود شعار جمعیت تماشاگران متخاصم را هنگام یک پرتاب آزاد تحمل کند. دو دقیقه بعد ممکن است مجبور باشد کانون توجه خود را به نقطهای فراتر از زمین بازی منتقل کند تا صفحه تایمر مسابقه را چک کند. روانشناسی ورزش تکنیکهایی را جهت محدود کردن و گسترده کردن کانون توجه و انتقال بین این دو حالت به ورزشکاران میآموزد.
تصاویر هدایت شده
تصاویر هدایت شده، فرآیند تصویرسازی بصری روالهای تمرینی یا نتیجه مطلوب یک رقابت ورزشی واقعی است. در این فرآیند، مثلا ورزشکار آسیبدیده که روی تخت بیمارستان بستری است، به دفعات مکرر انجام پرتابهای آزاد را در ذهن خود تصویرسازی میکند تا زمانی که این کار ملکه ذهنش شود؛ یا این که ورزشکار لحظه پیروزی خود در مسابقه دوی ماراتن را در ذهنش تصور میکند و با این کار اعتمادبهنفس خود را افزایش میدهد. طبق تحقیقات صورتگرفته، این تمرینهای تصویرسازی بصری در ایجاد تمرکز در ورزش و بهبود کارایی ورزشکاران بسیار مفید و تاثیرگذار هستند.
مدیتیشن: دارو افزایش تمرکز
انجام مدیتیشن بدین صورت است که فرد در یک اتاق تاریک خالی مینشیند، چشمان خود را میبندد و به شدت روی یک محرک مانند تنفس خود تمرکز میکند و در عین حال تمام تلاشش را میکند تا کلیه افکار خود را متوقف کند. طبق عقیده محققان، مدیتیشن از طریق آموزش فرد برای کنترل توجه، افکار و عکسالعملهای عاطفی در شرایط سخت و بحرانی میتواند تمرکز را بهبود ببخشد و از شدت استرس فرد کم میکند. ورزشکاران به شدت به این مهارتهای ویژه نیاز دارند تا تحت فشار تمرینات طاقتفرسا و استرس رقابت با سایر ورزشکاران و مسابقات مختلف، دوام بیاورند.
پدیده جاری شدن یا اوج عملکرد ورزشی
هنگامی که فرد ورزشکار کلیه مهارتهای مختلف مربوط به تمرکز را با مهارت فرا میگیرد و به سطح بهینه تمرکز دست مییابد، کارایی او بهطور موقت استادانه و بدون تلاش میشود. در این حالت گزارشهای زیادی راجع به درک حس متفاوتی از زمان و سرخوشی زیاد توسط ورزشکاران ثبت شده است. معمولا ورزشکارانی حالت جاری شدن را تجربه میکنند که ساعتهای طولانی به انجام تمرینهای مختلف کسب تمرکز در ورزش پرداختهاند.
چه عواملی منجر به از بین رفتن تمرکز در ورزش میشود؟
هنگامی که فرد ورزشکار به عوامل غیر مرتبط یا خارج از کنترل خود توجه میکند، تمرکز خود را از دست میدهد و دچار افت کارایی میشود. هبطور کلی، دو منشا حواسپرتی در ورزشکاران وجود دارد: داخلی و خارجی.
حواسپرتی داخلی از درون ما، افکار، نگرانیها و دغدغههایمان نشات میگیرد. سه عامل اصلی حواسپرتی داخلی عبارتاند از:
- توجه کردن به اتفاقات آینده: عباراتی مانند «اگر این پرتاب را از دست بدهم، چه میشود؟» یا «اگر همتیمیهایم را ناامید کنم، چه اتفاقی میافتد؟» که افکاری مربوط به آینده و نگرانی منفی هستند، روی تمرکز ورزشکار و سطح کارایی بهینه او تاثیر میگذارند.
- توجه کردن به وقایع گذشته: برخی از افراد نمیتوانند اتفاقات گذشته را از ذهن خود پاک کنند. تحقیقات نشان میدهند ورزشکارانی که به وقایع گذشته توجه میکنند، در مقایسه با آنهایی که روی زمان حال تمرکز میکنند، کارایی پایینتری از خود به نمایش میگذارند.
- خستگی: در کلیه رشتههای ورزشی، تعامل میان تلاش ذهنی و فیزیکی منجر به بروز خستگی در ورزشکار میشود. با در نظر گرفتن تعریف تمرکز که شامل تلاش و تقلای ذهنی است، عجیب نیست که خستگی نقش مهمی در کم شدن توجه و از بین رفتن تمرکز داشته باشد. در زمین ورزش، این مسئله به افت کارایی ورزشکار میانجامد.
حواسپرتی خارجی شامل محرکهایی از محیط میشود که ورزشکار در آن حضور دارد. این عوامل باعث انحراف فکری ورزشکار از مسائل مهم میشوند. دو عامل اصلی عبارتاند از:
- عوامل منحرفکننده بصری: یکی از جنبههای دشوار حفظ تمرکز در ورزش، میزان عوامل منحرفکننده بصری است که در محیط مسابقه وجود دارند. این عوامل از جمله بنرها و پرچمها همواره در رخدادهای ورزشی حاضر هستند. کوچکترین توجهی از جانب ورزشکاران به این عوامل بصری میتواند منجر به افت کارایی آنان در زمان مسابقه شود. برای اغلب ورزشکاران، حضور افراد آشنا در میان تماشاگران حاضر در ورزشگاه، یکی از قدرتمندترین عوامل منحرفکننده بصری است. صفحه نمایشگر اسامی و امتیازات ورزشکاران نیز یکی دیگر از نمونههای این عوامل است.
- عوامل منحرفکننده سمعی: این عوامل در محیط مسابقات ورزشی بسیار رایج هستند؛ برای مثال سر و صدای تماشاچیان، هواپیماهایی که در بالای سالن ورزشی پرواز میکنند (مانند مسابقات تنیس آزاد آمریکا)، صدای سخنگوی ورزشگاه و دستگاههای الکترونیکی که به صورت مداوم در حال تولید صدا هستند.
دیدگاهتان را بنویسید